تاریخ هوانوردی به صورت رسمی از زمان نخستین پرواز بشر توسط برادران رایت در سال 1903 آغاز شد. از آن روز تا کنون بشر در تلاش بوده تا در دنیای پرواز پیشرفت کند. ساخت هواپیماهای عجیب، نخستین شرکت های هوایی جهان، قدیمی ترین فرودگاه های جهان و نوآوری های صنعت هوانوردی همه گویای این همه اشتیاق بشر به اوج گرفتن در آسمان هوانوردی است. بی تردید بهترین مکان برای دیدن این تاریخ پر فراز و نشیب، موزه های هوانوردی هستند. تعداد آنها هم در جهان کم نیست؛ اما بهترین روایت را می توان در بهترین موزه های هوانوردی جهان دید و شنید.
موزه ملی هوا و فضای اسمیتسونیان (Smithsonian)
موزه هوا و فضای اسمیتوسونیان در واشنگتن واقع شده و آنچه آن را هم در نزد عاشقان هوانوردی و هم اشخاص کنجکاو محبوب می کند، وجود هواپیماها و اشیای ساخته دست انسان است. اندی ساندرز که یک نویسنده و محقق هوانوردی است می گوید: “موزه اسمیتسونیان روح و جان دارد. این موزه اشخاص با ذهن پرسشگر را به چالش می کشد؛ خواه آنهایی که علاقه مند به هوانوردی هستند و خواه افراد کنجکاو. در حقیقت در این موزه نمی توانید چیزی ببینید که شما را به خود درگیر و علاقه مند نکند”.
اعداد هم گواه میزان علاقه مردم به این موزه هستند. هر ساله نزدیک به 8 میلیون نفر از 60 هزار اثر این موزه و نیز آرشیو عمومی متشکل از 2 میلیون عکس و 14 هزار ویدئو در زمینه هوانوردی و فضا بازدید می کنند. به علاوه نخستین هواپیمای جهان که ماشین پرنده برادران رایت است در این موزه واقع شده؛ هواپیمایی که نخستین پرواز خود را بر فراز منطقه ای به نام کیتی هاوک در کارولینای شمالی در سال 1903 انجام داد.
از دیگر آثار مشهور این موزه فضاپیمای آپولوی 11 است که “باز آلدرین”، “نیل آرمسترانگ” و “مایکل کولینز” را پس از قدم گذاشتن به ماه به خانه برگرداند. از دیگر بخش های موزه، مرکزی به نام Udvar-hazy است که شاتل دیسکاوری و بمب افکن بوئینگ بی-29 (هواپیمایی که نخستین بمب اتم را در جنگ جهانی دوم بر سر مردم هیروشیما انداخت) را در خود جای داده است.
موزه جنگ امپریال (Imperial War)
موزه جنگ امپریال در داکسفورد بریتانیا واقع شده و زمانی ایستگاه نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا بود. این موزه اغلب در لیست بهترین موزه های هوانوردی جهان جای گرفته و به ویژه به واسطه داشتن مجموعه ای منحصر به فرد از هواپیماهای متعلق به جنگ جهانی دوم از شهرت خوبی برخوردار است. از نگاه بسیاری از متخصصان آنچه این موزه را در فهرست بهترین ها قرار می دهد، فضای آن است؛ یک فرودگاه هواپیماهای نظامی متعلق به جنگ های جهانی اول و دوم که اکنون به یک موزه زنده بدل شده است.
موزه جنگ در سال 1917 مکانی برای آموزش نیروی هوایی سلطنتی بود که 7 سال بعد به یک پایگاه جنگی تبدیل شد. امروز هم موزه به خانه ای برای هواپیماهای آتشبار بدل شده است. آتشبارهایی مانند بمب افکن لنکستر و کنکورد که بازدیدکنندگان را به نگاهی از نزدیک فرا می خوانند. علاوه بر اینها بازدیدکنندگان می توانند درس پرواز هم فرا بگیرند.
موزه ملی نیروی هوایی آمریکا
موزه ملی نیروی هوایی آمریکا بزرگ ترین و قدیمی ترین موزه هوانوردی نظامی در جهان است که در ایالت اوهایو قرار گرفته است. این موزه عظیم از 17 هکتار محوطه داخلی تشکیل شده که در چندین آشیانه هواپیما و ساختمان های دیگر گسترده شده است. محوطه بیرونی نمایشگاه هم به چند هواپیمای بزرگ تر اختصاص یافته است. به علاوه نورپردازی و چگونگی به نمایش گذاشتن آثار برای بازدیدکنندگان هم بسیار دیدنی است.
گالری های موزه ملی به تفکیک دوره زمانی از یکدیگر جدا شده اند. برای نمونه در گالری جنگ جهانی دوم یک بی-17اف به نام ممفیس بِل وجود دارد که نخستین بمب افکن سنگین ارتش آمریکا بود که توانست 25 مأموریت را با موفقیت بر فراز اروپا انجام داده و با تمام خدمه خود به پایگاه باز گردد. در سال 1990 نیز فیلمی با الهام از آن و به همین نام ساخته شد. در بخش گالری ریاست جمهوری این موزه یک بوئینگ VC-137C قرار گرفته که با نام SAM 26000 شناخته شده است. این هواپیما در زمان ترور جان کندی در نیروی هوایی آمریکا فعالیت می کرد.
موزه هوا و فضای فرانسه
موزه هوا و فضای فرانسه در حدود 1.6 میلیون پای مربع مساحت داشته و شامل 19 هزار اثر می شود که برخی از آنها به قرن 16 میلادی بر می گردد. تنها تکه باقیمانده از هواپیمایی به نام پرنده سفید (L’Oiseau Blanc) هم در این موزه قرار دارد؛ هواپیمایی که توسط چارلز نانگِسر و فرانسیس کولی در نخستین تلاش بشر برای عبور از اقیانوس از پاریس به نیویورک در سال 1927 مورد استفاده قرار گرفته بود. جالب است بدانید که این تلاش درست دو هفته قبل از پرواز موفقیت آمیز چارلز لیندبرگ در جهت مخالف مسیر این دو صورت گرفته بود.
موزه دولتی هوانوردی اوکراین
موزه هوانوردی دولتی اوکراین یکی از بزرگ ترین فناوری های هوانوردی جهان را در خود جای داده است. این موزه که توسط دانشگاه ملی هوانوردی اوکراین تأسیس شده، از موزه به عنوان مکانی برای آموزش دانشجویان هم استفاده می کند. بیشتر هواپیماهای این موزه هم هواپیماهای ساخت شوروی هستند و اشیای به نمایش در آمده هم شامل هواپیماهای بمب افکن مافوق صوت، هواپیماهای باری و نیز هواپیماهای حامل موشک های اتمی می شوند. اما یکی از جذاب ترین بخش های این موزه توپولوف 104 است که نخستین پرواز مسافری خود را بین مسکو و ایرکوتسک در سپتامبر 1956 به انجام رساند.
موزه هوا و فضای پیما (Pima)
موزه هوا و فضای پیما بزرگ ترین موزه هوا و فضای غیر دولتی در آمریکا است که سریع ترین هواپیمای جاسوسی (SR-71 Blackbird)، یک هواپیمای سوپر فورترس (Superfortress B-29) و کوچک ترین هواپیمای دو باله جهان را در خود جای داده است. در یک بخش از این موزه، هواپیماها به یک بوم بزرگ برای هنرمند گرافیتی کار برزیلی به نام نونکا تبدیل شده اند و در بخش دیگر نیز قبرستان هواپیماها قرار گرفته است.
موزه هوانوردی لهستان
موزه هوانوردی لهستان که در کراکوف و یکی از قدیمی ترین پایگاه های هوانوردی نظامی اروپا (این پایگاه زمانی به عنوان یک مدرسه آموزش خلبانی در طول جنگ لهستان با شوروی در دهه 20 میلادی مورد استفاده قرار می گرفت) قرار گرفته، به خاطر یک هواپیمای متعلق به دوره کمونیسم شهرت زیادی دارد. در حقیقت خارج از این موزه و در شهر کراکوف هم پر از یادگارهای کمونیسم است و موزه هوانوردی هم از این موضوع مستثنی نیست. علاوه بر این هواپیما، یادگاری هم از جنگ جهانی اول در موزه خودنمایی می کند: یک هواپیمای متعلق به این جنگ که در همان شکلی که در پایان جنگ جهانی دوم در لهستان پیدا شده، باقی مانده و تعمیر نشده است.
موزه هوانوردی چین
در بزرگ ترین موزه هوانوردی چین بیش از 200 هواپیما از جمله جت های جنگنده چینی، یک کپی از ماشین پرنده برادران رایت و هواپیمایی قرار گرفته که زمانی برای جابجایی مائو مورد استفاده قرار می گرفت. طراحی موزه نیز در نوع خود شگفت انگیز است. بخشی از موزه در دل یک غار واقع شده که در اصل بخشی از پناهگاه زیر زمینی پایگاه هوایی چین بود.
موزه هوا و فضای کانادا
موزه هوا و فضای کانادا بیش از 130 هواپیما را از سراسر جهان در خود جای داده است که مهم ترین آنها یک Avro Canada CF-105 (یکی از معدود جت های جنگنده باقیمانده ساخت کانادا) و یک شبیه ساز پرواز است. اما مهیج ترین بخش موزه آنجایی است که بازدیدکنندگان می توانند در تابستان پرواز کوتاهی با یک هواپیمای دوباله کوچک متعلق به سال 1939 انجام دهند. از آنجایی که سیاست موزه استفاده از هواپیماهای اصلی است، در آن از هواپیماهای بازسازی شده خبری نیست.
موزه رد بول هنگر 7 (Red Bull Hanger 7)
موزه ردبول همانگونه که از نامش پیداست، متعلق به شرکت بزرگ ردبول و صاحب میلیاردر آن دیتریش ماتشیتز است که در سالزبورگ اتریش واقع شده و یکی از زیباترین موزه های هوانوردی جهان است. ساختمان اصلی موزه که از 1200 تن فلز و 380 تن شیشه ساخته شده، هواپیماهای مخصوص بدلکاری رد بول از جمله یک بوئینگ پی تی 17 و نیز یک Cessna C337 کمیاب را در خود جای داده است. به علاوه در این ساختمان جت های آلفا با سرعت هزار کیلومتر در ساعت برای عموم به نمایش درآمده اند که توسط تیم بدلکاری ردبول از نیروی هوایی آلمان خریداری شده اند.
اما هواپیما تنها وسیله ای نیست که می توانید در این موزه ببینید. در بخش دیگر هم ماشین های فرمول یک و موتور سیکلت ها و حتی برخی گیاهان خاص در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته اند. برای نمونه می توان به درختان کوساماکی ژاپن، درخت های انجیر و نیز نخل های شبه جزیره هندوچین اشاره کرد.
موزه رویال فلاینگ دکتر سرویس (Royal Flying Doctor Service)
این موزه که نام آن اندکی با موزه های دیگر تفاوت دارد، در یک ایستگاه رادیویی سابق در آلیس اسپرینگز استرالیا قرار گرفته است. بازدیدکنندگان در موزه می توانند نگاهی به درون هواپیماهای پیلاتوس پی سی 12 بیندازند که زمانی در همین ایستگاه مورد استفاده قرار می گرفتند. در سمت دیگر موزه هم اشیایی متفاوت قرار گرفته اند: رادیوهای قدیمی و تجهیزات پزشکی. در آمفی تئاتر موزه که 70 صندلی دارد نیز بازدیدکنندگان داستان های جالبی از بقا را از زبان آنهایی خواهند شنید که توسط پزشکان پرنده (پزشکان پرنده نام یک سریال تلویزیونی محبوب در دهه 80 و 90 در استرالیا است) ویزیت شده اند. جالب است بدانید که این موزه در سال 1928 توسط یکی از وزرای کشور وقت تأسیس شده است.
موزه مرکزی نیروی هوایی روسیه(شوروی سابق)
این موزه که برای هوانوردی در دوره جنگ سرد یک مکان مقدس به شمار می رود، در 24 مایلی مسکو قرار گرفته و یکی از بهترین موزه های این کشور است. محوطه بیرونی موزه که زمانی یک پایگاه هوایی بوده، جت های روسی متعلق به دهه 60 و 70 میلادی را به نمایش گذاشته است. همچنین چندین میگ جنگی، بمب افکن Tu-142 و Tu-22 و یک هواپیمای مسافری مافوق صوت Tu-144 هم در موزه به چشم می خورد. نکته جالب اینکه افسران بازنشسته نیروی هوایی که داستان های شخصی برای گفتن دارند، هدایت تورهای بازدید موزه را بر عهده دارند.
